«ققنوس» براي فرود در سياره سرخ آماده مي‌شود، ايسنا

مريخ‌نشين «فونيکس» (ققنوس) براي فرود بر سطح سياره مريخ در هفته آينده آماده مي‌شود.

به گزارش سرويس علمي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، فضاپيماي «فونيکس» در 13 مرداد 1386 از مرکز فضايي ناسا (فلوريدا) به سمت مريخ پرتاب شد. اين فضاپيما پس از 9 ماه و نيم سفر فضايي آماده مي شود تا روز يکشنبه پنجم خرداد ماه بر روي قطب شمال مريخ فرود آيد.

در ساعت 4:46 (وقت گرينويچ) بعد از ظهر روز يکشنبه 5 خرداد 1387 پس از دريافت نخستين سيگنال‌هاي راديويي مبني بر ورود فضا پيما به بخش بالايي آتمسفر مريخ، عمليات فرود آغاز مي‌شود.

در اين مرحله حساس فونيکس بايستي طي هفت دقيقه با انجام فعاليت‌هاي پرخطر، سرعت خود را از 12000 مايل در ساعت به 5 مايل در ساعت کاهش دهد. اگر اين عمليات با موفقيت انجام شود فونيکس به آرامي بر روي قطب شمال مريخ فرود خواهد آمد.

دانشمندان ماموريت فونيكس اين روزها را با بيم و اميد‌هاي فراوان سپري مي‌كنند زيرا اين فرود حساس پيچيدگي‌هاي خاص خود را دارد و از سوي ديگر نيمي از تلاش‌هاي گذشته دانشمندان براي فرود بر سطح مريخ با شکست روبه‌رو شده است.

دكتر عباس كنگي، پژوهشگر و سياره‌شناس كه در زمينه ساختارهاي زمين‌شناسي مريخ تحقيق مي‌كند در گفت‌و‌گو با خبرنگار ايسنا درباره كاوشگر «فونيكس» گفت: تجهيزات مستقر بر روي «فونيکس» شامل دوربين عکس برداري، يک بازو به طول 2/2 متر براي حفر شيارهايي به عمق نيم متر در سطح سياره، يک ايستگاه هواشناسي با سنسورهاي خاص جهت اندازه گيري تغييرات فصلي حرارت، سرعت جريان باد و ... - كه توسط سازمان فضايي کانادا حمايت مي‌شود - سيستم ارسال امواج ليزر جهت اندازه گيري ميزان گرد و غبار و ذرات يخ موجود در آتمسفر سياره، آزمايشگاه شيمي منياتوري - که امکان انجام آزمايش‌هاي شيميايي بر روي نمونه هاي خاک و يخ به دست آمده از سطح سياره را ممکن مي‌كند و علاوه بر اندازه گيري ترکيبات ملکولي، نمونه ها را تا حرارت 1800 درجه فارنهايت گرم مي کند تا مراحل تبديل آنها از حالت جامد به مايع و گاز بررسي شود و بعلاوه ميزان کربنات، سولفور و اکسيدهاي موجود در خاک را به عنوان مواد تقويت کننده حيات در شرايط حضور آب مايع اندازه گيري خواهد کرد - و بالاخره دو عدد ميکروسکوپ جهت بررسي ساختمان‌هاي موجود در خاک و يخ با قدرت تفکيک در حد يک هزارم پهناي موي انسان است.

عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي شاهرود با اشاره به اين كه فضاپيماي Mars Polar Lander كه در سال 1999 با هدف شناسايي قطب هاي مريخ پرتاب شد با شکست روبه رو شد، سفر فونيکس را هم پرمخاطره عنوان و خاطرنشان كرد: احتمال فرود موفقيت آميز اين كاوشگر بر سطح سياره زير 50 درصد ارزيابي شده؛ بنابراين ريسک اين سفر فضايي بالا است. هزينه اين سفر فضايي 420 ميليون دلار تخمين زده شده که 90 ميليون دلار آن مربوط به پرتاپ راکت است.

به گفته وي، منطقه فرود فضاپيما شبيه به آلاسکا و غالبا پوشيده از يخ مي باشد، اما به دليل اينکه فونيکس در تابستان فرود مي‌آيد با پوشش يخي مواجه نخواهد شد. هر چند با نزديک شدن به فصل زمستان و کاهش شدت نور خورشيد توانايي فونيکس تقليل مي يابد، اما دانشمندان اميدوارند بوسيله دوربين هاي اين جستجوگر، نخسين منظره از زمستان قطب مريخ را مشاهده کنند. به علاوه تشکيل پوشش يخي در نزديکي فونيکس قابل مشاهده خواهد بود.

وي گفت: فضاپيماي فونيکس بسيار سنگين است در نتيجه ورودي آتشين به آتمسفر مريخ خواهد داشت؛ بنابراين قبل از باز شدن کيسه هاي هوا و چترهاي نجات به دليل وزن زياد فضاپيما، سرعت آن در اتمسفر سياره افزايش مي‌يابد. براي حفاظت فضاپيما در اين شرايط سخت يک سپر حرارتي براي آن در نظر گرفته شده است. پس از فرود جست‌وجوگر فونيکس رها مي شود و مرحله اصلي اکتشافات آغاز مي‌شود.

دكتر كنگي درباره ماموريت كاوشگر ققنوس گفت: در اين سفر هيجان انگيز امکان مطالعه مستقيم کلاهک قطب شمال سياره ميسر مي‌شود. تا کنون بر اساس اندازه‌گيري هاي انجام شده از مدار سياره، اين کلاهک آب منجمد در نظر گرفته شده. اما دستاوردهاي فونيکس مي تواند نتايج شگفت انگيزي را به همراه داشته باشد. به گونه اي که اين احتمال وجود دارد که اين کلاهک داراي ترکيباتي متفاوت باشد.

وي خاطرنشان كرد: به عنوان مثال براي سه دهه دانشمندان بر اين باور بودند که کلاهک قطب جنوب مريخ از دي اکسيد کربن يخ زده (يخ خشک) تشکيل شده، اما تحقيقات انستيتو تکنولوژي کاليفرنيا در سال 2003 نشان داد فقط يك لايه سطحي از دي اكسيد كربن يخ زده در كلاهك جنوبي وجود دارد؛ بنابراين اين احتمال وجود دارد که رويدادي مشابه براي قطب شمال مريخ رخ دهد. به گونه اي که دستاوردهاي فونيکس بسياري از باورهاي موجود در رابطه با تجمع آب يخ زده در اين بخش از سياره را دگرگون كند.

دكتر كنگي تصريح كرد: بزرگترين هدف اين سفر فضايي همانند ساير سفرهاي فضايي به مريخ جستجوي حيات بر سطح سياره سرخ است؛ اما اين ماموريت هاي فضايي به صورت گام به گام اطلاعات مورد نياز دانشمندان را به صورت قطعات پازل جمع آوري مي کند.

وي در ادامه با بيان اين كه بزرگترين مشکل اين فضاپيما فرود بر سطح سياره سرخ خواهد بود، اظهار داشت: دانشمندان بايد سرعت اين فضاپيما را در نزديك مريخ و در جو بسيار رقيق سياره كاهش دهند تا امکان فرود آرام آن فراهم شود. بايد توجه داشت که سرعت اين فضاپيما حدود 20 هزار كيلومتر در ساعت است (فاصله مشهد تا تهران را در کمتر از سه دقيقه طي مي کند) و در فاصله کمتر از 200کيلومتري سياره بايستي سرعت آن آنقدر کاهش يابد تا به آرامي بر سطح سياره فرود آيد. براي کاهش سرعت فضاپيما بايد در زماني معين مقداري سوخت به داخل موتور فضاپيما پمپاژ شود تا با چند انفجار کوچک و منظم اصلاح مسير و کاهش سرعت مورد نياز ايجاد شود.

دكتر كنگي تصريح كرد: بدين ترتيب سپر حرارتي، چتر نجات و موتور ها فضاپيما مهمترين ابزار کاهش سرعت فضاپيما خواهند بود. اما سنگيني فضاپيما به دليل تجهيزاتي اضافي که حمل مي کند اين فرايند را دشوارتر خواهد کرد. به علاوه به دليل جو رقيق سياره نيز نمي‌توان از خاصيت اصطكاكي جو براي کاهش سرعت فضاپيما استفاده کرد.