تجارت الکترونيک از آغاز تا امروز،سعيد احمدي بهنام، آي تي ايران

تجارت الکترونيک و به تبع ، مدلهاي تجارت الکترونيک اولين بار در اوايل دهه 70 ( ميلادي) ارايه شدند. در اين دوره استفاده از مدلهاي تجارت الکترونيک بسيار گران بود و عموم کاربران آن را ، شرکتهاي بزرگ مالي و بانکها و گاهي شرکتهاي بزرگ صنعتي تشکيل مي دادند.
EFT (Electronic Fund Transfer) از اولين نمونه هاي مدلهاي تجارت الکترونيک مورد استفاده بود که به منظور ارتباط مالي بين موسسات مالي مورد استفاده قرار مي گرفت. کاربرد تجارت الکترونيک در اين دوره دشوار بود.
به علاوه نياز به سرمايه گذاريهاي سنگين براي تهيه بستر موردنياز آن لازم بود. لذا محدوده کاربرد آن به موسسات مالي و شرکتهاي بزرگ محدود مي شد.
در مرحله بعد استاندارد EDI (Electronic Data Interchange) ايجاد شد که تعميمي ازمدل نقل و انتقالات مالي و بانکي با استفاده از ابزارهاي نوپاي اطلاعاتي ، بود. با اين تفاوت که EDI ، امکان استفاده و بهره برداري در ساير انواع مبادلات تجاري را نيز دارا بود.
EDI باعث شد تا دامنه کاربرد مدلهاي تجارت الکترونيک ، از محدوده موسسات بزرگ مالي به ابعاد وسيعتري گسترش بيابد.
در اين دوره EC با IOS ها (Inter Organization System) پيوند خورد و مدلهايي کاربردي و گسترده ايجاد نمود. مدلهاي تجارت الکترونيک در اين دوره براي فعاليتهايي نظير رزرو بليط هواپيما و معاملات سهام مورد استفاده قرار گرفتند.
با اين وجود پياده سازي مدلهاي تجارت الکترونيک بر اساس EDI نيز سنگين و هزينه بر بود. نياز به سرمايه گذاري بسيار، براي آموزش پرسنل و تهيه بسترهاي لازم وجود داشت. لذا تنها شرکتهاي بزرگ بودند که مي توانستند به ايجاد مدلهايي بر اساس آن بپردازند.
در نيمه اول دهه 90 ، اينترنت گسترش بسياري پيدا کرد و به تدريج از حيطه دانشگاهي و نظامي خارج شد و کاربران بسيار زيادي در بين همه افراد جامعه ها پيدا کرد. گسترش World Wide Web و استانداردها و پروتکل هاي مربوطه از يک طرف باعث جذب هر چه بيشتر کاربران به اينترنت شد و استفاده از ابزارهاي IT در اين زمينه را عمومي نمود و از طرف ديگر اين امکان را براي شرکتها و موسسات ايجاد کرد که به گونه اي آسان و کم هزينه ، به انجام فرآيند اطلاع رساني بپردازند.
مدلهاي تجارت الکترونيکي متنوعي در اين دوره ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند. تجارت الکترونيک به تدريج رونق گرفت و مدلهاي تجارت الکترونيک به عنوان دسته اي از مدلهاي دنياي تجارت ، مطرح شدند.

ايجاد بسترهاي مناسب و ارزان براي تجارت الکترونيک و رشد کاربران اين بسترها از دلايل رشد سريع تجارت الکترونيک در اين دوره بود. رشد فشارهاي رقابتي بين شرکتها نيز از ديگر دلايل توجه شرکتها به مدلهاي تجارت الکترونيک بود.
مدلهاي مطرح شده در اين زمان ، مدلهاي تجارت الکترونيکي ساده و اوليه بودند. به عبارت ديگر استفاده از تجارت الکترونيک در ساده ترين سطح آن انجام مي شد. مشکلات فني و نقايص موجود به علاوه ناآشنايي کاربران و شرکتها که مانع سرمايه گذاري آنها مي شد، باعث گرديد تا در اين دوره تنها مدلهاي اوليه تجارت الکترونيک مورد استفاده قرار گيرند. اين مدلها معمولا فقط به اطلاع رساني به مشتريان خود در مورد شرکت و محصولات آن محدود مي شدند.

به تدريج و با گذر زمان ، شناخت کاربران و شرکتها از مزاياي مدلهاي تجارت الکترونيک افزايش يافت. از طرف ديگر مسايل فني و تکنولوژي مورد استفاده نيز به مرور ارتقاء پيدا کردند. در نتيجه اين مسايل، به تدريج مدلهاي تجارت الکترونيکي تکامل يافته و مدلهاي جديد و پيچيده تري، ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند.
در نيمه دوم دهه 90 ( ميلادي) کاربران و شرکتها به صورت روزافزوني با نوآوري ها و ارتقاء تکنولوژي اطلاعاتي به عنوان بستر مدلهاي تجارت الکترونيک روبرو شدند. در اين دوره يکي از مهمترين تحولات در اينترنت، به عنوان يکي از بسترهاي تجارت الکترونيک،رخ داد. اين تحول افزوده شدن قابليت پردازش به مسايل اطلاعاتي بود. وجود قابليت پردازش امکانات زيادي را براي تجارت الکترونيک ايجاد نمود و باعث گسترش مدلهاي تجارت الکترونيک و افزايش کارآيي اين مدلها گرديد. در اين دوره مدلهاي تجارت الکترونيک و حجم مبادلات انجام شده توسط اين مدلها به صورت نمايي رشد پيدا کرد.
عموم شرکتهاي بزرگ و موفق که موفقيت خود را مديون مدلهاي تجارت الکترونيکي بوده اند، در نيمه دوم دهه 90 پا به عرصه وجود نهاده اند.
تا اواخر دهه نود ميلادي عموم مدلهاي تجارت الکترونيکي با تاکيد بر مصرف کننده نهايي شکل گرفته بودند و در دسته B2C ( Business to Consumer) قرار مي گرفتند. ولي به تدريج و با محيا شدن فرصتها و امکان استفاده جدي، شرکتهاي بزرگ نيز استفاده از مدلهاي تجارت الکترونيک را مناسب و سودآور يافتند. لذا به سرمايه گذاري در مدلهايي پرداختند که به استفاده از اين بستر در ارتباط بين شرکتها ياري مي رسانند و در دسته B2B (Business to Business) قرار مي گيرند. از اين دوره به بعد مدلهاي B2B به لحاظ حجم مبادلات بر مدلهاي B2C پيشي گرفتند.

saeedbehnam@hotpop.com
www.behnam.biz

[لينک مطلب اصلي]