"همایش" آشتی و گفتگوی ادیان در ایران، ه. مهرپور

رسانه های گروهی چندی پیش گزارش دادند که در ایران همایش گفتگو و آشتی ادیان الهی برگزار شده که در آن علاوه بر روحانیون برجستهء سنّی و شیعه، اسقف چند کلیسای مسیحی، حاخام های یهودی و مؤبد مؤبدان زرتشتیان نیز شرکت کرده بودند. حضور این دو نمایندگان مذهبی یهودی و زرتشتی بخصوص قابل توجّه است. همانطور که میدانیم قرنها پیروان آئین زرتشتی را از راه تحقیر "گبر" خطاب میکردند و بهیچوجه رعایت حقوق آنان نمیشد و ایشانرا اهل کتاب نمیشمردند و پیامبر عظیم الشّأن آن، حضرت زردشت را در زمرهء انبیاءِ اوالعزم محسوب نمیکردند و همچنین نسبت به یهودیان با نهایت خواری و ذلّت رفتار مینمودند و غالباً آنان بالاجبار در محلّات خاصّی سکنی میگزیدند و بهیچوجه رابطه و آمیزش و الفتی بین مؤمنین متشرّع و متعصّب و آن اقلیّت مذهبی وجود نداشت و تا این اواخر نیز در مطبوعات و رسانه ها مورد تهمت قرار داشتند.

خلاصه این اقدام یعنی برگزاری همایش آشتی و تفاهم و گفتگوی ادیان فی نفسه در خور ستایش است. امید میرود که تنها به نشستن و گفتن و برخاستن و عکسبرداری رسمی و نمایش تلویزیونی اکتفا نشود و براستی کوشش و تلاشی برای نزدیکی و درک اصول و مبادی مشترک ادیان بعمل آید تا اینهمه دشمنی و ستیزه و بغض و کینهء مذهبی که موجب جنگها و اختلافات بین مردم جهان شده از میان برود و سپیده دم دوستی و صلح و آشتی در افق عالم بدمد.

و امّا آنچه هر ناظر دقیق و کنجکاو را به شگفت آورد آن بود که گرچه این همایش ‹سمینار› در ایران که زادگاه آئین جهانی بهائی است برگزار شده بود نماینده ای از این اقلّیّت مذهبی برای شرکت در آن دعوت نشده بود!

اگر نیّت واقعی و هدف اصلی تشکیل این همایش آشتی و گفتگوی بین ادیان است پس تبعیض چرا؟

دیانت بهائی همچون آئین زرتشتی از ایران برخاسته و بیش از ۱۶۰ سال سابقهء تاریخی دارد. پیروان آن اکنون در بیش از ۱۸۵ کشور جهان منتشرند و ایران را که مهد آئین بهائی است تقدیس میکنند. بنابراین میپرسند که چرا نسبت باین دیانت جهان شمول تبعیض قائل شده و در واقع آنرا "بایکوت" کرده و وجودش را نادیده میگیرند؟

از نقطه نظر منطق شرط لازم و اساسی مصالحه و آشتی بین ادیان آنست که تبعیضات و پیش داوریهائی که قرنها موجب تفرقه و جدائی و نزاع بین آنها شده است و منجر به وقوع جنگهای خونین و حوادث غم انگیز گشته بدور ریخته شود و بجای تمرکز و توجّه به اختلافات ظاهری و آداب و شعائر خاصّ و احکام شریعتی هر یک نظر را به اصول و شالودهء مشترک همهء ادیان همچون ایمان به خداوند یکتا، عشق، محبّت و سائر دستورهای اخلاقی و وارستگی از اشتغال مفرط به مادّیات و غیره معطوف داریم.

متأسّفانه بیش از یکقرن و نیم است که نسبت به آئین بهائی در مهد پیدایش و ظهورش کمال بی انصافی، بی مهری و جور و فشار اعمال میگردد. حتّی وجود آنرا یا انکار و یا مورد انواع تهمت و افترا قرار میدهند و از ذکر دیانت بهائی بعنوان دینی مستقلّ اجتناب کرده و پیروان آنرا مورد تحقیر و تکفیر قرار داده و حتّی از حقّ زندگی، تحصیل و انجام شعائر ایمانی و روحانی خویش محروم و ممنوع میسازند.

نگارنده بیاد دارد که سی سال پیش در یک گردش "توریستی" همراه جهانگردان خارجی که توسّط سازمان جهان گردی در طهران ترتیب داده شده بود و با مینی بوسی برای تماشای اماکن و جاهای دیدنی و تماشائی پایتخت ایران در حال حرکت از خیابانها به گفته های راهنمای (Guide) ایرانی که بزبان انگلیسی صحبت میکرد گوش میدادم. آن راهنما از تاریخ، فرهنگ و ادیان ایرانی داد سخن میداد و تنها به ذکر اسلام، مسیحیّت ‹ارامنه› و کلیمیان و زرتشتیان بسنده کرد. در این اثنا یکی از توریستهای اروپائی بلحن گله و اعتراض پرسید پس چرا نام بهائی را نبردید و حال آنکه در کشور خود من ‹آلمان› هزاران بهائی زندگی میکنند و معبد بزرگی نیز بنا کرده اند! راهنمای ایرانی تنها به شنیدن و "زیر گوشی در کردن" اکتفا کرد!

اگر از مسئولان امر سئوال شود که علّت اینهمه تبعیض و انکار هویّت "بهائی" چیست در پاسخ غالباً میگویند: "بهائیّت دین نیست. یک فرقهء ضالّه و مضلّه است و لذا آنرا به رسمیّت نمیشناسیم"!

از ارباب بصیرت و دانش میپرسیم معیار و محک پذیرش یک گروه و جامعه بعنوان دیانت چیست؟ اگر اصحاب هر دینی بصرف عدم قبول حقّانیّت دین دیگر آنرا مورد تحقیر قرار دهند و از گفتگو با پیروان آن سر باز زنند آیا امکان ایجاد تفاهم و آشتی بین آنها خواهد بود؟ من باب مثال اگر رهبران جامعهء مسیحیّت جهان که اکنون از حیث جمعیّت بزرگترین دین دنیا است ‹بالغ بر یک میلیارد و هشتصد میلیون پیرو› نظر به عدم ایمان به رسول اکرم بعنوان پیامبر الهی و قرآن کریم بعنوان "کلام اللّہ" از بحث و گفتگو با مسلمین در مجامع بین الادیان امتناع ورزند عکس العمل جامعهء اسلامی چه خواهد بود؟ آیا نه اینست که مسیحیان را به تعصّب و کوته فکری متّهم خواهند نمود؟

شگفت آور است که دیانت بهائی و نمایندگان آن حدود یک قرن است در عرصهء
بین المللی شرکت فعّال در کنگره های ادیان که هر از چندی در یکی از کشورهای جهان تشکیل میشود داشته اند و هرگز مسئولان و برگزارکنندگان اینگونه "کنفرانسها" و کنگره ها جامعهء بهائی را نادیده نگرفته اند و از آنان برای ایراد نطق و خطابه و اظهار نظرات و پیشنهادها دعوت میکنند. در همین سالهای اخیر در کنگرهء بزرگ ادیان که در شهر بارسلون اسپانیا برگزار شد و از طرف جمهوری اسلامی نیز نمایندگانی در آن حضور یافته بودند از جامعهء بهائی دعوت رسمی بعمل آمد و نطق های چندی از طرف بهائیان ایراد شد که اکثراً در حول وحدت و آشتی ادیان و اتّحاد نوع بشر و صلح پایدار عمومی بود.

دیانت بهائی اکنون گسترش جهانی یافته و در ۵ قارّهء عالم میلیونها پیرو دارد که از ملل و نژادهای مختلف میباشند. معابد بهائی در همهء قارّه ها و حتّی در جزایر وسط اقیانوس آرام بنا گشته که درب آن بر روی جمیع پیروان ادیان باز است و عملاً وحدت اساس دین را نشان میدهد. این واقعیّت را در کتب و مدارک علمی و آکادمیک مانند دائرة المعارف بریتانیا (Encyclopedia Britannica) و لاروس میتوان یافت. در مأخذ نخست وسعت انتشار آئین بهائی را در ردیف دوّم ادیان جهان ‹پس از مسیحیّت› قرار میدهد. حتّی واتیکان که قرنها ادیان دیگر را کاذب میشمرد و در خور مطالعه نمیدانست در ۴۰ سال اخیر جدّاً مبادرت به مشاوره و گفتگو با سائر مذاهب و ادیان عالم و از آنجمله دیانت بهائی کرد. پاپ جان پل( ۲ ) با نمایندگان جامعهء بهائی ایطالیا ملاقات و مذاکره نموده و کلیسای کاتولیک جزوه و یا رسالهء خاصّی در معرّفی آئین بهائی جهت پیروان خود منتشر کرده است. در مراسم دعای عمومی در کلیسای Assisi نیز از جامعهء بهائی برای شرکت و خواندن دعا جهت صلح و تفاهم و آشتی بین ملل و ادیان دعوت بعمل آورد. چندین دانشگاه مهمّ در جهان غرب و حتّی هندوستان کرسی مطالعات بهائی برقرار کرده و دانشجویان علاقمند به تحصیل تعالیم و تاریخ این آئین جهانی مشغولند. حال از گردانندگان همایش آشتی و تفاهم ادیان در ایران میپرسیم آیا شرط خرد و انصاف است که این دیانت جهان شمول و صلح پرور و ناشر آرمان وحدت عالم بشر را که موجب افتخار سرزمین ایران است نادیده انگاشت؟

ه. مهرپور
اردیبهشت ۱۳۸۵